Mua bán và sát nhập (M&A) là một trong những chiến lược quan trọng trong việc thâm nhập và phát triển thị trường của nhiều doanh nghiệp. Theo một báo cáo về xu hướng M&A năm 2014 của công ty Deloitte, số lượng và giá trị các thương vụ M&A trên thế giới tăng nhanh trong 2 năm qua với giá trị lên tới trên 600 tỷ đô la. Tuy nhiên, hơn 50% số thương vụ này không kết thúc suôn sẻ và ít nhất 80% số vụ đổi chủ này không đạt được các mục tiêu đã đặt ra.
Nhìn lại năm 2014, Việt Nam chứng kiến một loạt các thương vụ M&A đình đám. Nối bật nhất phải kể đến sự kiện công ty Metro Cash & Carry Việt Nam được nhượng lại cho tập đoàn Berli Jucker (BJC), chuỗi siêu thị OceanMart được sang tay VinGroup, hay gần đây nhất là Kinh Đô bán lại 80% cổ phần mảng kinh doanh bánh kẹo cho tập đoàn Mondelez International. Xu hướng M&A trong các lĩnh vực bán lẻ và tiêu dùng được dự đoán vẫn là xu thế chủ đạo trong năm 2015, đặc biệt khi Việt Nam đang đặt một bước chân vào Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC).
Tuy nhiên, các thương vụ M&A này liệu có thành công như mong đợi hay cũng chỉ là một phát pháo bông giữa trời đêm trong thời khắc chuyển giao năm cũ sang năm mới?
Theo kết quả một nghiên cứu do công ty Mercer, một công ty tư vấn nhân sự toàn cầu có trụ sở tại hơn 40 quốc gia, thực hiện năm 2013. Một trong những yếu tố quan trọng tác động trực tiếp đến sự thành công của một thương vụ M&A đó là chính sách giữ chân được người tài. Nghiên cứu này được thực hiện dựa trên thông tin và số liệu từ hơn 70 thương vụ M&A thực hiện từ năm 2010 – 2013 do 42 tổ chức cung cấp.
Bên cạnh đó, vấn đề con người và hòa hợp văn hóa công ty trong các thương vụ M&A luôn đóng vai trò rất quan trọng nhưng đây lại là những yếu tố hay bị bỏ quên hoặc coi nhẹ. Khi bắt đầu nghiên cứu đánh giá tiền khả thi các thương vụ M&A, người ta thường quan tâm nhiều đến vấn đề tài chính hay các tài sản hữu hình mà ít chú trọng tới tài sản vô hình như con người, quyền lợi nhân viên hoặc văn hóa công ty.
Thiếu tầm nhìn chung, xung đột về phong cách quản lý và lãnh đạo, kỹ năng quản trị thay đổi kém, chảy máu chất xám, đặc biệt là yếu tố “sốc” văn hóa sẽ là các vấn đề ảnh hưởng trực tiếp tới sự thành công của hoạt động M&A.
Kết quả một nghiên cứu khác do công ty tư vấn Aon Hewitt thực hiện tại 123 doanh nghiệp, tổ chức năm 2011 cũng chỉ ra các vấn đề tương tự. Trong đó vấn đề hòa nhập văn hóa là yếu tố đứng thứ 2 trong 10 yếu tố có thể làm một thương vụ M&A thất bại.
Quan tâm tới vấn đề con người từ khi có kế hoạch chuẩn bị, trong suốt quá trình và hậu mua bán sát nhập là vấn đề cốt lõi góp phần tạo nên thành công của một thương vụ M&A. Làm thế nào để quản lý sự thay đổi, nâng cao vai trò lãnh đạo và gắn kết nhân viên trong công ty, nhất là các bộ phận có vị trị quan trọng trong quá trình chuyển đổi là việc không thể xem nhẹ.
Việc đi mua một doanh nghiệp có thể ví von như đi mua một Câu lạc bộ bóng đá. Giá trị của CLB không nằm ở chỗ CLB có thương hiệu được nhiều người biết đến hay CLB đó đã đạt được bao nhiêu giải thưởng danh giá. Giá trị của CLB cũng không phải là các tài sản hữu hình hay các con số xanh ấn tượng trong các báo cáo tài chính. Giá trị thật của CLB chính là dàn cầu thủ tài năng, có kỷ luật cao và biết chơi hết mình vì màu cờ sắc áo.
Tương tự như vậy, một thương vụ M&A thành công không phải chỉ là mua được một công ty với giá hời với địa bàn kinh doanh doanh trải rộng cùng một thương hiệu nổi tiếng và thị phần lớn. Giá trị thực sự của công ty nằm ở những yếu tố không có trong bảng cân đối tài chính. Đó là các yếu tố như nguồn vốn con người, tài năng và văn hóa công ty.
Nếu không làm được điều này, cả bên mua và bên bán sau những thương vụ M&A sẽ chứng kiến những “giọt nước mắt” rơi. Giọt nước mắt của những tài năng rời bỏ công ty đi tìm chân trời mới, giọt nước mắt của những người lãnh đạo, và cả những giọt nước mắt của những người chủ doanh nghiệp.
Khuất Quang Hưng
Bài đăng trên Báo Doanh Nhân Sài Gòn tại http://www.doanhnhansaigon.vn/marketing-pr/mat-trai-cua-cac-thuong-vu-m-a-viet/1085957/
