Thời gian gần đây, thông tin về việc các tập đoàn Thái Lan đã và đang thâu tóm các công ty tại Việt Nam, đặc biệt là các công ty trong lĩnh vực bán lẻ và phân phối, đã làm dấy lên mối lo ngại về những tác động tiêu cực của hoạt động thâu tóm và sát nhập đối với nền kinh tế Việt Nam.
Cụ thể là từ cuối năm 2015, Tập đoàn TCC của vị tỉ phú Charoen Sirivadhanabhakdi đã hoàn tất việc mua lại toàn bộ cơ sở bán buôn của Metro Cash & Carry Việt Nam bao gồm tất cả 19 trung tâm và các bất động sản liên quan, trị giá 876 triệu đô la. Trước đó, công ty BJC, một công ty con của Tập đoàn TCC, đã mua lại chuỗi cửa hàng Family Mart năm 2013 từ Tập đoàn Phú Thái, Việt Nam và đổi tên Family Mart thành B’s mart.
Đầu năm 2016, truyền thông lai đưa thông tin liên quan đến việc công ty BJC của Thái Lan và Tập đoàn Central Group đang nhắm đến việc mua lại hệ thống kinh doanh Big C ở Việt Nam từ tay Tập đoàn Casino (Pháp) với khả năng thương vụ này sẽ hoàn thành trong Quý I năm 2016.
Từ những câu chuyện trên, đã có rất nhiều suy luận rằng hàng Việt sẽ chịu lép vế trên các kệ hàng. Thậm chí còn có người cho rằng ngành sản xuất trong nước sẽ rơi vào cảnh bị chèn ép, không thể cạnh tranh và có thể rơi vào tình trạng sụp đổ.
Một số tờ báo còn cho rằng người Thái sẽ kiểm soát và chi phối trong hàng loạt các lĩnh vực mà họ đã nắm trong tay những doanh nghiệp đầu ngành. Đối với lĩnh vực họ không thể kiểm soát, thì sẽ tìm cách chi phối và tác động thông qua hệ thống các siêu thị lớn đang nằm trong tay họ, bằng cách loại các sản phẩm hàng hóa Việt Nam và thay thế bằng hàng hóa sản xuất từ Thái Lan.
Đúng là trong khoảng 3-4 năm trở lại đây việc các doanh nghiệp Thái Lan thâm nhập thị trường Việt Nam là rất mạnh mẽ. Tuy nhiên để có thể kết luận là có chuyện thâu tóm hay hàng Việt không còn chỗ đứng thì nên đánh giá một cách khách quan và cẩn trọng thông qua số liệu cụ thể.
Điều đầu tiên và quan trọng nhất là hàng Việt có bị lấn lướt, có bị loại ra khỏi hệ thống bán lẻ hay không phụ thuộc phần lớn vào tính cạnh tranh của hàng Việt với hàng Thái.
Tính cạnh trạnh ở đây thể hiện ở việc hàng Việt có đáp ứng được yêu cầu và đòi hỏi của người tiêu dùng và thị trường đến đâu, chất lượng và giá cả có tương xứng với số tiền người tiêu dùng bỏ ra hay không. Suy cho cùng, người tiêu dùng là người quyết định sẽ sử dụng mặt hàng nào vì nếu không yêu thích sản phẩm thì có bày bán người tiêu dùng cũng sẽ không mua.
Chủ doanh nghiệp bán lẻ dù là người Thái hay người gì thì đều muốn tối đa lợi nhuận trên từng mét vuông trưng bày hàng hóa chứ chẳng phải là vì họ mang tinh thần “Người nước nào bán hàng nước đó” đâu!
Thứ hai là chúng ta đã gia nhập Cộng đồng kinh tế chung ASEAN (AEC) và ký các Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) với hàng chục quốc gia trên khắp thế giới. Do đó, hôm nay chúng ta đang nói chuyện đến Thái Lan thì có thể ngày mai hàng hóa từ Nhật Bản, Hàn Quốc… và tất cả các nước khác, nhất là các nước lân cận trong khu vực sẽ gia nhập thị trường Việt Nam.
Thứ ba là khi nói đến việc người Thái thâu tóm hoàn toàn thị trường bán lẻ Việt Nam thì cần phải nhìn lại người hàng xóm Trung Quốc. Hãy thử xem có bao nhiêu hàng hóa đồ dùng xung quanh mình không phải là hàng xuất xứ từ Trung Quốc?
Một điều rất rõ ràng là người Trung Quốc chẳng cần thâu tóm chuỗi siêu thị lớn nào của Việt Nam mà hàng Tàu vẫn cứ len lỏi khắp hang cùng ngõ hẻm đè bẹp không chỉ nhiều loại hàng Việt mà còn cả hàng của Thái Lan và các nước khác. Tại phiên họp toàn thể của Quốc hội về tình hình kinh tế xã hội sáng 8/6/2015, thâm hụt thương mại của Việt Nam với Trung Quốc và sự chênh lệch về số liệu thống kê do Tiến sỹ kinh tế Mai Hữu Tín, đại biểu tỉnh Bình Dương, đưa ra đã khiến toàn thể Quốc Hội phải sốc.
Theo vị ĐBQH này, “Chỉ riêng năm 2014, hơn 20 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc lọt vào lãnh thổ Việt Nam không qua ghi nhận của các cơ quan chức năng Việt Nam, tức không hề chịu thuế, không phải qua các hàng rào quản lý kỹ thuật của Việt Nam và tha hồ tung hoành, cạnh tranh không công bằng với hàng hóa từ các nguồn khác, nhất là hàng hóa của các doanh nghiệp sản xuất tại Việt Nam”.
Thứ tư là tại Việt Nam các nhà bán lẻ truyền thống hiện vẫn đang nắm giữ quyền lực chi phối hàng hóa trên thị trường. Theo Công ty Nghiên cứu thị trường Statista (Đức), kênh bán lẻ hiện đại Việt Nam hiện nay mới chỉ chiếm 25% thị phần, tương đối thấp so với các nước trong khu vực như Philippines là 33%, Thái Lan 34%; Malaysia 60%, Singapore 90%…
Trong một báo cáo tháng 6/2015 của Nielsen công bố về nhu cầu của các nhà bán lẻ tại Việt Nam, 80% doanh số bán hàng tiêu dùng nhanh tại Việt Nam vẫn đến từ kênh thương mại truyền thống bao gồm khoảng 1,3 triệu cửa hàng bán lẻ trên cả nước.
Con số này cũng phù hợp với đánh giá trước đó của Hiệp hội Bán lẻ Việt Nam, bán lẻ hiện đại chỉ chiếm khoảng hơn 20% dung lượng thị trường và sức mua. Thị trường bán lẻ Việt Nam vẫn thuộc về bán lẻ truyền thống (chợ, cửa hàng tạp hóa, chuyên doanh…) ở các tỉnh, vùng nông thôn khi chiếm tới khoảng 80% dung lượng và sức tiêu thụ.
Điều này chứng tỏ cho dù bị lép vế trong cuộc chạy đua phát triển với mô hình bán lẻ hiện đại trong thời gian gần đây, các nhà bán lẻ truyền thống hiện vẫn đang nắm giữ quyền lực chi phối đến hàng hóa trên thị trường.
Nói dài, nói dai như vậy để thấy rằng đừng nên đổ lỗi cho việc hàng Việt bị lấn lướt (nếu có) bởi hàng Thái là do người Thái thâu tóm hệ thống phân phối, bán lẻ của Việt Nam. Kết luận như vậy chẳng khác gì cho rằng tôi không đi cầu được là vì không mua được rau xanh để ăn.
